وہ کہ اُس در کا ہوا، خَلْقِ خُدا اس کی ہوئی                وہ کہ اُس دَرْ سے پِھرا، اللہ اُس سے پِھر گیا^([1])

هي ٻه قومي نظريي جو بيان آهي. اعليٰ حضرت رَحْمَةُ الـلّٰـهِ عَـلَيْه لکن ٿا:

انہیں جانا، انہیں مانا، نہ رکھا غیر سے کام                لِلہِ الْحَمْد میں دُنیا سے مسلمان گیا^([2])

هي به ٻه قومي نظريي جو بيان آهي. اعليٰ حضرت جا ڀاءُ مولانا حسن رضا خان رَحْمَةُ الـلّٰـهِ عَـلَيْه لکن ٿا:

اپنا عزیز وہ ہے، جسے تُو عزیز ہے                           ہم کو ہے وہ پسند، جسے آئے تُو پسند^([3])

هي به صاف صاف ٻه قومي نظريي جو بيان آهي.

تحريڪ آزادي ۽ اعليٰ حضرت

پاڪستان جي تحريڪ آزادي جيڪا آهي، ان جي ٿورو تاريخ تي نظر وجهو، هڪ وقت هو جڏهن وڏا وڏا ليڊر 2 قومي نظريي جا قائل نه هئا.  مسلم، ٭ غير مسلم اتحاد تي ڪم ڪري رهيا هئا. ان دوران تحريڪ خلافت هلي، ٭ سڀ ان طرف ٿي ويا. تحريڪ ترڪ موالات هلي، ٭ سڀ ان طرف ٿي ويا.  ٭ غير مسلمن کي (معاذ الله!) باقاعده منبرن تي ويهاريو ويو،٭ انهن کان جمعي جون تقريرون ڪرايون ويون.  ٭ غير مسلمن کي قرآن جي تعليمات جي مقابلي ۾ آڻي بيهاريو ويو، ٭ ان وقت صرف ۽ صرف اعليٰ حضرت رَحْمَةُ الـلّٰـهِ عَـلَيْه هئا جيڪي پنهنجي تقريرن ۽ تحريرن ذريعي 2 قومي نظريي کي بيان ڪري رهيا هئا.

مان خاموش ڪيئن ٿيان...؟

خليفه اعليٰ حضرت حضور سيدي قطب مدينه رَحْمَةُ الـلّٰـهِ عَـلَيْه لکن ٿا: اهو وقت جڏهن اعليٰ حضرت رَحْمَةُ الـلّٰـهِ عَـلَيْه ٻه قومي نظريو بيان ڪري رهيا هئا، قرآن ۽ حديث جي روشني ۾ ٻه قومي نظريي تي دليلن تي دليل ڏئي رهيا هئا، ڪتابن تي ڪتاب لکي رهيا هئا، ان وقت وڏا وڏا ليڊر به 2 قومي نظريي جا قائل نه